Şimdiye kadar bir çok ekonomik kriz yaşandı, ama bu kriz gibisi pek görülmedi. Bir kere bunun kriz olup olmadığı bile tam belli değil. Kimi iktisatçılar resesyon diyor, başkaları durgunluk diyor, bir diğer grup küresel finansal kriz diyor ve daha az sayıda iktisatçının oluşturduğu bir grup da yalnızca kriz diyor. Bendeniz bu son gruptayım. Kim ne derse desin bu değişik bir kriz. Bir kere öyle bir anda çıkıp inmedi. Sonra bunun sahibi kim o da belli değil. Bazıları her konuda olduğu gibi faturayı ABD'ye kesiyor, ama Avrupa'dan gelen haberler de pek iç açıcı değil. Bu durumda işler biraz karışıyor. Krizin konusu da tam olarak belli değil. Büyük çoğunluk bunun bir finansal kriz olduğunu söylüyorsa da benim de aralarında yer aldığım azınlık grubu bu krizin aslında finansal deyimi içine hapsedilebilecek kadar basit olmadığı görüşünde. Geçenlerde İsmet Berkan'la konuşuyorduk kriz üzerine, dedi ki "Bu eski krizlere benzemiyor. Çünkü eskiden krizler çıktıktan bir süre sonra tahribatını yapar ve geçerdi. Bu, yavaş yavaş tahribat yapıyor ve gidici gibi de görünmüyor." Aslında eskiden de uzun süren krizler oluyordu ama İsmet Berkan doğru söylüyor. Bu kriz biraz kalıcı gibi duruyor, sanki böyle yatacak bir yer arıyor gibi bakıyor etrafa.
Bugünlerde gelen haberler de oldukça kafa karıştırıcı. Aslında piyasalarda bir düzelme emaresi görülmeye başlanmış olsa da temel verilerde iyiye giden bir şey yok. Mart ayı verileri itibariyle ABD'de işsizlik yüzde 5.1'e yükselmiş durumda. İşin kötüsü istihdam edilenlerin sayısında azalma var. Enflasyon oranı yine Mart sonu itibariyle 12 aylık bazda yüzde 3.1. Yeni inşaat sayısı Mart'ta yıllık ortalama olarak 1,035 bin adet. Bu miktar geçen yıl 1,344 bin, 2006'da 1,812 bin, 2005'de 2,073 bin idi. Yani ABD için önemli göstergelerden birisi olan yeni konut inşaatı sayısında düşüş hızla devam ediyor. ABD açısından önemli sayılan göstergelerden bir başkası olan otomobil ve kamyonet satışlarında da düşüş sürüyor. Mart ayı itibariyle satış toplamı yıllık ortalama 15.3 milyon adet. Bu miktar geçen yıl 16.2, önceki yıl 16.5 milyon adetti. Perakende satışlardaki artış oranı yine Mart ayında yıllık ortalama olarak yüzde 0.7. Geçen yıl bu oran yüzde 3.4, önceki yıl yüzde 5.9 idi. Bu düşüşler Amerikan tüketicisinin tüketimini iyiden iyiye kısmaya yöneldiğini ortaya koyuyor. Tüketimin düştüğü yerde, eğer düşen iç tüketim kadar ihracat olanağı yoksa, üretimin düşmesi de kaçınılmazdır. ABD'de sanayi üretimi de, bunu doğrular biçimde, 2008 yılında çok hızlı bir düşüş içine girmiş durumda. Amerikan ekonomisinin bir başka önemli göstergesi olan öncü göstergeler indeksi Mart ayında yıllık ortalama olarak eksi 2.3'ü gösteriyor.
Avrupa ile ilgili haberler de parlak değil. Amerikan şirketlerinin zararlarının yanına Avrupalı şirketlerin zararları da eklenir oldu. Gerçi ilk üç aya ilişkin zararlar hafif ama sonrasının ne olacağına ilişkin kimsenin diyecek bir şeyi yok. Buna karşılık petrol şirketleri doğal olarak olağanüstü kârlar açıklıyorlar. IMF, son tahminlerinde Avrupa için büyüme beklentisini düşürmüş, enflasyon beklentilerini daha olumsuz bir çerçeveye oturtmuştu. Pazartesi günü bu kez Avrupa Komisyonu 6 aylık tahminlerini açıkladı. Buna göre AB'nin 2008 yılında yüzde 2, 2009 yılında yüzde 1.8 büyümesi bekleniyor. Bir önceki tahminlere göre 2008 yılı için 0.4, 2009 yılı için 0.6 puanlık düşüşler söz konusu. AB'nin büyüme oranı 2007 yılında yüzde 2.8, 2006 yılında yüzde 3.1 olarak gerçekleşmişti. İşsizlik oranı tahminleri her iki yıl için yüzde 6.8 olarak belirlenmiş durumda. 2006 yılında yüzde 2.3 ve 2007 yılında yüzde 2.4 olan enflasyon oranı 2008 için yüzde yüzde 3.6 olarak tahmin ediliyor. Ekonomide ortaya çıkacak olan yavaşlamaya paralel olarak 2009 yılında enflasyonun da yüzde 2.4'e geri gideceği tahmin ediliyor. Öte yandan 2007 yılında yüzde 0.9 açık veren AB bütçe dengesinin bu yıl yüzde 1.2 ve gelecek yıl yüzde 1.3 açık vermesi bekleniyor.
Veriler bozuluyor ama piyasa iyimser görünüyor. Bu krizin bir başka ilginçliği de bu.